Η πενταετής αποσβεστική προθεσμίας του δικαιώματος των ΟΤΑ να διεκδικήσουν τις οφειλές των υπόχρεων (και συνεκδοχικά και το ποσό της εισφοράς σε χρήμα) – το νέο νομοθετικό καθεστώς (ν. 5027/2023).
Με την διάταξη του άρ. 2 του α.ν. 344/1968 (Α’ 71) ορίζεται ότι: «1. Η βεβαίωσις των φόρων, τελών, δικαιωμάτων, εισφορών και αντιτίμου προσωπικής εργασίας ενεργείται υπό των δήμων και κοινοτήτων εντός αποσβεστικής προθεσμίας πέντε ετών από της λήξεως του οικονομικού έτους, εις ο ανάγονται». Κατά την νομολογία τούτη η διάταξη θεσπίζει αποσβεστική προθεσμία εντός της οποίας οι Ο.Τ.Α. έχουν το δικαίωμα να βεβαιώσουν (εν ευρεία έννοια) και να εισπράξουν τα έσοδα τους. Μετά την παρέλευση του εν λόγω χρονικού διαστήματος των πέντε ετών αποσβέννυται το δικαίωμα των ΟΤΑ να επιδιώξουν τον (αρχικό) καταλογισμό των άνω εσόδων[1]. Κατά την ίδια ως άνω νομολογία το άνω χρονικό διάστημα των πέντε ετών εφαρμόζεται και επί του δικαιώματος των ΟΤΑ να καταλογίσουν το πρώτον την εισφορά σε χρήμα, η οποία προβλέπεται από την εκάστοτε πράξη εφαρμογής του πολεοδομικού σχεδιασμού.[2] Όπως έχει νομολογηθεί η εν λόγω αποσβεστική προθεσμία των πέντε ετών εκκινεί από την κύρωση της πράξης εφαρμογής, το οποίο με άλλα λόγια σημαίνει ότι πέντε έτη μετά την κύρωση της πράξης εφαρμογής, ο οικείος ΟΤΑ χάνει το δικαίωμα του να αναζητήσει την αποζημίωσή του από την εισφορά σε χρήμα.
Η διάταξη του άρ. 2 του α.ν. 344/1968 καταργήθηκε ρητώς με την διάταξη του άρ. 73 παρ. 1 του ν. 5027/2023. Με την διάταξη του άρ. 72 του ιδίου νόμου εισφέρθηκε μία νέα μεταβατική διάταξη για το δικαίωμα των ΟΤΑ να αναζητήσουν οφειλές, τις οποίες μέχρι την έναρξη ισχύος του εν λόγω νόμου δεν είχαν αναζητήσει. Η εν λόγω διάταξη επιμηκύνει τον χρόνο της αποσβεστικής προθεσμία κατά δύο και εν συνεχεία κατά πέντε έτη από την ημερομηνία έναρξης ισχύος της του ν. 5027/2023 ορίζοντας ότι «Οφειλές προς τους δήμους, από οποιαδήποτε αιτία, που γεννήθηκαν μέχρι και τις 31.12.2018, αν σύμφωνα με τις παρ. 1 και 2 του άρθρου 73, μπορούσαν να αναζητηθούν-βεβαιωθούν, εξακολουθούν να αναζητούνται και να βεβαιώνονται για δύο (2) έτη από την έναρξη ισχύος του παρόντος. Με την κοινοποίηση πράξης βεβαίωσης ή ατομικής ειδοποίησης, εν ευρεία ή εν στενή έννοια, προς τον υπόχρεο, ή σε εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 138 του ν. 4270/2014 (Α’ 143), παρατείνεται η αποσβεστική προθεσμία εντός της οποίας οι δήμοι εξασφαλίζουν την είσπραξη των βεβαιωθέντων εσόδων κατά πέντε (5) έτη». Τούτη όμως η διάταξη ήδη δέχθηκε αρνητική κριτική από την νομολογία κατά την οποία [sic. η εν λόγω διάταξη] δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής καθώς σε ευθεία αντίθεση με την συνταγματικά κατοχυρωμένη αρχή της ασφάλειας δικαίου, η οποία απορρέει από την αρχή του Κράτους Δικαίου[3] και ειδικότερη εκδήλωση της οποία αποτελεί η προστατευόμενης εμπιστοσύνης του διοικουμένου[4]. Σύμφωνα με την αρχή αυτή για την επιβολή επιβαρύνσεων, υπό τη μορφή φόρων, τελών και εισφορών, απαιτείται να προβλέπεται προθεσμία, μετά την πάροδο της οποίας να μην είναι πλέον δυνατή η επιβολή σε βάρος του διοικούμενου της σχετικής οικονομικής επιβάρυνσης. Η προθεσμία δε αυτή, η οποία, προκειμένου να εκπληρώνει τη συνιστάμενη στη διασφάλιση της αρχής ασφάλειας δικαίου που εξυπηρετεί σκοπούς δημοσίου συμφέροντος, λειτουργία της, πρέπει να ορίζεται εκ των προτέρων και να μην εξαρτάται από ενέργειες δημοσίας αρχής, να έχει δε εύλογη διάρκεια, δηλαδή να συνάδει προς την αρχή της αναλογικότητας (πρβλ. ΔΕΕ, 17.9.2014, C-341/13, ………. & ………. Lda κατά Instituto de Financiamento da Agricultura e Pescas, IP (IFAP), σκ. 62 και 65), και η διάρκεια αυτή να είναι επαρκώς προβλέψιμη από τον διοικούμενο. Αυτά δε προς τον σκοπό να μην αφήνονται οι διοικούμενοι έκθετοι αφενός μεν σε μακρά περίοδο ανασφάλειας δικαίου – που αποτελεί παράγοντα αποτρεπτικό για τον προγραμματισμό και την ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων, με ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις για την ανάπτυξη και, γενικότερα, την εθνική οικονομία, ιδιαιτέρως μάλιστα σε περιόδους οικονομικής κρίσης, σε βλάβη του δημοσίου συμφέροντος – και αφετέρου στον κίνδυνο να μην είναι πλέον σε θέση, μετά την παρέλευση μακρού χρόνου από το γεγονός που γεννά τη σχετική οικονομική υποχρέωση, να αντιμετωπίσουν τις προκύπτουσες οικονομικές υποχρεώσεις, είτε οι ίδιοι είτε, πολύ περισσότερο, οι αναλαβόντες, κατά νόμο, συνεπεία κληρονομικής ή οιονεί καθολικής διαδοχής (πιθανής σε περίπτωση που ο χρόνος για την απόσβεση της υποχρέωσης είναι μεγάλος ή αβέβαιος), τις υποχρεώσεις τους από φόρους, τέλη και εισφορές και, επιπλέον, να μην αφήνεται το Δημόσιο, ο Ο.Τ.Α. ή άλλο νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου έκθετο στον κίνδυνο αδυναμίας είσπραξης τυχόν βεβαιουμένων, μετά την πάροδο μακρού χρόνου από τη γένεση των σχετικών υποχρεώσεων, ποσών φόρων, τελών και εισφορών, λόγω της ενδεχομένως εν τω μεταξύ επελθούσης επιδείνωσης της οικονομικής κατάστασης των διοικούμενων (πρβλ. ΣτΕ 1623/2016 επταμ., 1976/2015), δεδομένου, άλλωστε, ότι μόνο με την είσπραξη των φόρων, τελών και εισφορών επιτυγχάνεται ο επιδιωκόμενος με την πρόβλεψή τους σκοπός, δηλαδή η κάλυψη των δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη των επιδιωκόμενων δημοσίων σκοπών (βλ. ΣτΕ 1612-3/2020 σκ.10, πρβλ. ΟλΣτΕ. 1738/2017)[5]. Ενόψει τούτων η εν λόγω διάταξη του άρ. 72 του ν. 5027/2023 δεν μπορεί να τύχει εφαρμογής με σκοπό την αναβίωση αποσβεστικής προθεσμίας που έχει λήξει σε χρόνο προγενέστερο από τη δημοσίευση του νόμου αυτού.[6]
Τέλος δε με την διάταξη του άρ. 39 του ν. 5027/2023 προστίθεται νέο άρθρο με αριθμό 166Α στον νόμο 3463/2006[7] με το οποίο επανα-ρυθμίζεται η πενταετής αποσβεστική προθεσμία αναζήτησης των οφειλών από τους αντίστοιχους ΟΤΑ με κάποιες διαφορές από το προηγούμενο καθεστώς και ειδικά: «1. Οι δήμοι βεβαιώνουν ταμειακά τα κάθε είδους οφειλόμενα ποσά, από οποιαδήποτε πηγή, που καθίστανται εισπρακτέα έσοδα, εντός αποσβεστικής προθεσμίας πέντε (5) ετών, που αρχίζει το επόμενο έτος από τη γένεση της οφειλής, εκτός αν με ειδικές διατάξεις ορίζονται μικρότερες προθεσμίες..2. […] 3. Οι δήμοι εξασφαλίζουν την είσπραξη των βεβαιωθέντων εσόδων εντός αποσβεστικής προθεσμίας πέντε (5) ετών, που αρχίζει από τη λήξη του έτους της ταμειακής τους βεβαίωσης. Η προθεσμία του πρώτου εδαφίου παρατείνεται για ίσο χρονικό διάστημα με την κοινοποίηση πράξης βεβαίωσης ή ατομικής ειδοποίησης εν ευρεία ή εν στενή έννοια, προς τον υπόχρεο, ή σε εφαρμογή της παρ. 1 του άρθρου 138 του ν. 4270/2014 (Α’ 143), περί του καθορισμού των περιπτώσεων διακοπής της παραγραφής των χρηματικών απαιτήσεων του Δημοσίου».
Με την εν λόγω διάταξη θεσπίζεται πενταετής αποσβεστική προθεσμία για τη δυνατότητα ταμειακής βεβαίωσης («βεβαιώνου ταμειακά») των οφειλών, η οποία αρχίζει το επόμενο έτος από την γένεση της οφειλής, ενώ δεν γίνεται λόγος για προθεσμία περί βεβαιώσεως εν ευρεία εννοία της οφειλής (σύνταξη και κοινοποίηση στον οφειλέτη του νομίμου τίτλου εν ευρεία εννοία), όπως τούτο προβλεπόταν ρητώς με την διάταξη του άρ. 2 α.ν. 344/1968 (Α’ 71).[8] Άρα μέσα σε αυτό το διάστημα των πέντε ετών απαιτείται να κοινοποιηθεί στον υπόχρεο και ο νόμιμος τίτλος αλλά και η ταμειακή βεβαίωση (ατομική ειδοποίηση) της οφειλής. Επίσης προβλέπεται ότι μέσα σε πέντε έτη από την λήξη του έτους της ταμειακής βεβαίωσης απαιτείται ο οικείος ΟΤΑ να έχει εξασφαλίσει την είσπραξη των οφειλών, λαμβάνοντας όλα τα μέτρα της αναγκαστικής εκτέλεσης, ενώ τέλος επιχειρείται να θεσπιστεί και μία παράταση της πρώτης πενταετίας κατά ίσο χρονικό διάστημα, η τύχη της οποίας μέλλεται και αυτή να κριθεί από την νομολογία επί τη βάσει της θεμελιώδους αρχής του Κράτους Δικαίου, κατά την οποία επιβάλλεται ιδίως, η σαφήνεια και η προβλέψιμη εφαρμογή των εκάστοτε θεσπιζόμενων κανονιστικών ρυθμίσεων (πρβλ. ΣτΕ 144, 1976/2015, 2811/2012 επταμ.) και η οποία πρέπει να τηρείται με ιδιαίτερη αυστηρότητα, όταν πρόκειται για διατάξεις που μπορούν να έχουν σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στους ενδιαφερόμενους, όπως είναι οι διατάξεις που προβλέπουν την επιβολή επιβαρύνσεων υπό την μορφή φόρων, τελών και εισφορών (πρβλ. ΣτΕ 1623/2016, 144, 1976/2015, επίσης ΔΕΕ, 2.6.2016, C-81/15, ………. ………. Α.Ε. κατά Υπουργού Οικονομικών, σκ. 45, 3.9.2015, C-384/14 Εstablissement national des produits de l ’ agriculture et de la mer (FranceAgriMer) κατά ………. ………. SA, σκ. 30).
Τούτων δοθέντων αναφορικά με την είσπραξη της εισφοράς σε χρήμα εκ μέρους των ΟΤΑ απαιτείται να τονισθεί ότι πλέον, ήτοι για πράξεις, οι οποίες κυρώνονται μετά την έναρξη ισχύος του ν. 5027/2023, η πενταετής προθεσμία για κοινοποίηση του εν ευρεία (καταλογιστική πράξη) και εν στενή εννοία (ταμειακή βεβαίωση) νόμιμου τίτλου άρχεται από το επόμενο της κυρώσεως της πράξεως εφαρμογής έτος. Με την παρέλευση των πέντε ετών υφίσταται απόσβεση του δικαιώματος καταλογίσμου (παραγραφή).
Η δικηγορική μας εταιρεία έχει χειριστεί υποθέσεις τέτοιας φύσης, όμως η απλή ανάγνωση του παρόντος δεν παρέχει πλήρη ενημέρωση, η οποία παρέχεται από τους
δικηγόρους της εταιρείας μας (εξειδικευμένοι στο πολεοδομικό – χωροταξικό δίκαιο)
[1] Πρβλ. 310/2021 ΔΕφΑθ, 300/2021 ΔΕφΑθ, 1795/2024 ΔΠρΑθ, 524/2024 ΔΠρΑθ, 248/2020 ΔΠρΑθ
[2] Ενδεικτικώς μεταξύ άλλων ΣτΕ 3286/1995, ΔΕφΑθ 2738, 325/2020, 956/2016
[3] πρβλ. ΑΕΔ 14/2013, ΣτΕ Ολ. 2034/2011, ΣτΕ 640/2015, 4731/2014 κ.ά. , βλ. και τον ν. 4048/2012 «Ρυθμιστική Διακυβέρνηση: Αρχές, Διαδικασίες και Μέσα Καλής Νομοθέτησης» , Α΄ 34, στο άρθρο 2 παρ. 1 του οποίου προβλέπεται ότι μεταξύ των αρχών καλής νομοθέτησης περιλαμβάνεται, μεταξύ άλλων, η ασφάλεια δικαίου (περιπτ. η’)
[4] πρβλ. ΑΕΔ 11/2003, ΣτΕ Ολ. 2034/2011, ΣτΕ 640/2015, 4731/2014, 3777/2008 κ.ά.), επιβάλλει, ιδίως, τη σαφήνεια και την προβλέψιμη εφαρμογή των εκάστοτε θεσπιζόμενων κανονιστικών ρυθμίσεων (πρβλ. ΣτΕ 144, 1976/2015, 2811/2012 επταμ.)
[5] ΔΠΑ 10449/2024 ΝΟΜΟΣ
[6] ΔΠΑ 524/2024, 2505/2024, 104449/2024 και 11266/2024 σε ΝΟΜΟΣ.
[7] Κώδικας Δήμων και Κοινοτήτων (ΦΕΚ Α΄114)
[8] «1. Η βεβαίωσις των φόρων, τελών, δικαιωμάτων, εισφορών […]» σε αντιπαραβολή με την νυν ισχύουσα διάταξη: «Οι δήμοι βεβαιώνουν ταμειακά […]»
