Ένας επιχειρηματίας μπορεί να συμμετέχει σε διάφορους εταιρικούς τύπους (ΟΕ, ΕΕ, ΙΚΕ, ΕΠΕ, ΑΕ). Σε αυτήν την εταιρεία μπορεί να συμμετέχει από την ίδρυσή της ή να εισέλθει μεταγενέστερα (με απόκτηση υπάρχουσας εταιρικής συμμετοχής ή ως νέος εταίρος με νέα εταιρική συμμετοχή).
Μπορεί επίσης να λάβει χώρα η αποχώρησή του από την εταιρεία. Και αυτό μπορεί να γίνει με τρεις τρόπους από τον δικηγόρο ή το δικηγορικό γραφείο που θα το αναλάβει.
Η συμμετοχή σε μία εμπορική εταιρεία μπορεί να παύσει όταν:
α) ο εταίρος μεταβιβάσει την εταιρική του συμμετοχή σε άλλο πρόσωπο-αγοραστή
β) ο εταίρος αποχωρήσει-εξέλθει από την εταιρεία χωρίς να μεταβιβάσει τα μερίδιά του σε άλλο πρόσωπο (αποχωρεί από την εταιρεία οικειοθελώς και αξιώνει σε χρήματα την αξία του μεριδίου του)
γ) οι άλλοι εταίροι προκαλούν την αποχώρηση-αποκλεισμό του εταίρου αυτού (αποκλείεται από την εταιρεία επειδή οι άλλοι εταίροι το επιθυμούν και πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου).
Στην πρώτη περίπτωση ένας τρίτος (ακόμα και υπάρχων εταίρος) υπεισέρχεται στα μερίδια και στην θέση του μεταβιβάζοντος-αποχωρούντος εταίρου.
Στην δεύτερη περίπτωση ο εταίρος αποχωρεί-εξέρχεται και ουσιαστικά τα μερίδιά του (το ποσοστό του) περιέρχονται στους άλλους εταίρους ενώ αυτός ζητά την αξία της εταιρικής του μερίδας από την εταιρεία.
Στην τρίτη περίπτωση ο εταίρος αποχωρεί-αποκλείεται από την εταιρεία, τα μερίδιά του (το ποσοστό του) περιέρχονται στους άλλους εταίρους και αυτός ζητά την αξία της εταιρικής του μερίδας από την εταιρεία.
Στην ΟΕ και στην ΕΕ, κατά το άρθρο 261 Ν 4072/2012, ο εταίρος μπορεί με δήλωσή του προς την εταιρεία και τους λοιπούς εταίρους να εξέλθει από την εταιρεία, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στην εταιρική σύμβαση.
Συνεπώς, κάνει την σχετική εξώδικη δήλωση αποχώρησης και εξέρχεται της εταιρείας. Αυτό και μόνο αρκεί. Έπειτα με δικαστική απόφαση ορίζεται η αξία του μεριδίου που είχε και με αυτόν τον τρόπο αποζημιώνεται για την εταιρική του συμμετοχή.
Δεν εξέρχεται αφήνοντας δωρεάν την εταιρική του συμμετοχή. Στην ΟΕ και στην ΕΕ, κατά το άρθρο 263 Ν 4072/2012, αν συντρέχει στο πρόσωπο ενός εταίρου «σπουδαίος λόγος», το μονομελές πρωτοδικείο μπορεί, ύστερα από αίτηση των λοιπών εταίρων, διατάσσει τον αποκλεισμό αυτού του εταίρου.
Ο σπουδαίος λόγος μπορεί να είναι υποκειμενικός ή αντικειμενικός. Ως υποκειμενικοί σπουδαίοι λόγοι έχουν αναδειχθεί η αδυναμία εκπλήρωσης των εταιρικών υποχρεώσεων από τον εταίρο, η έλλειψη σχέσεων εμπιστοσύνης μεταξύ των εταίρων, ή ακόμα και η παρεμπόδιση άσκησης εταιρικών δικαιωμάτων. Ως αντικειμενικοί σπουδαίοι λόγοι έχουν η κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, οι παρατεινόμενες διαφωνίες των εταίρων που καθιστούν αδύνατη τη λειτουργία της εταιρείας, η άσκηση ανταγωνισμού από εταίρο ή μερίδα των εταίρων, η καταχρηστική άσκηση των δικαιωμάτων του εταίρου κλπ. Σπουδαίο λόγο αποκλεισμού ενός εταίρου αποτελεί κάθε γεγονός το οποίο είτε άμεσα, είτε έμμεσα αφορά στο πρόσωπο ενός εταίρου και συνίσταται σε πράξη ή παράλειψη του, υπαίτια ή μη, η οποίακαθιστά πλέον μη ανεκτή ή δυσβάστακτη για τους λοιπούς εταίρους τη συνέχιση της εταιρίας με τον εταίρο αυτό.
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι ο Άρειος Πάγος για τον σπουδαίο λόγο αποχώρησης-αποκλεισμού ενός εταίρου από μία προσωπική εταιρεία κρίνει: “Περιστατικά που συνιστούν σπουδαίο λόγο, υπό το πρίσμα των νέων διατάξεων, που επικεντρώνουν στην οπτική της εμπορικής επιχείρησης, φορέας της οποίας είναι το νομικό πρόσωπο της εταιρίας, παρά στον προσωποπαγή συμβατικό εταιρικό δεσμό, είναι η κακή πορεία των εταιρικών υποθέσεων και η έλλειψη κερδών, η αθέτηση των εταιρικών υποχρεώσεων και η κακή διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων, οι διαρκείς διαφωνίες, η έλλειψη συνεργασίας, κατανόησης, ο κλονισμός της εμπιστοσύνης κλπ και ,πάντα σε συνάρτηση με αποχρώντες οικονομικούς λόγους, που έχουν ως επακόλουθο, είτε την παράλυση της λειτουργίας, είτε την αδυναμία της εκπλήρωσης του σκοπού της. Εξάλλου,ο σπουδαίος λόγος πρέπει να υπάρχει, όχι μόνο κατά το χρόνο άσκησης της αγωγής, αλλά και κατά το χρόνο συζήτησής της.”
Ο εξερχόμενος ή αποκλεισμένος εταίρος αποζημιώνεται λαμβάνοντας την πλήρη αξία της εταιρικής μερίδας που χάνει. Σε σχέση με την αξία ολόκληρης της εταιρείας-επιχείρησης, θα υπολογισθεί και η αξία της εταιρικής συμμετοχής του εταίρου που απομακρύνεται από την εταιρεία. Κριτήριο δεν αποτελεί η λογιστική αλλά η εμπορική-πραγματική άλλως αγοραία αξία της μερίδας του. Για την συνεκτίμηση της όλης περιουσιακής κατάστασης της εταιρίας λαμβάνονται υπόψη το ενεργητικό της, δηλαδή το υπάρχον κεφάλαιο, πάγια περιουσιακά στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των τυχόν απαιτήσεών της έναντι τρίτων προσώπων, της αξίας των άϋλων αγαθών (π.χ. φήμη, πελατεία, αξία σημάτων και άλλων διακριτικών γνωρισμάτων κ.α.), το παθητικό της, καθώς και η τρέχουσα και προσδοκώμενη αξία της εταιρείας.
Στην ΙΚΕ υπάρχουν παραπλήσιες ρυθμίσεις. Κατά το άρθρο 92Ν 4072/2012 κάθε εταίρος μπορεί να εξέλθει της εταιρείας για σπουδαίο λόγο με απόφαση του δικαστηρίου, που εκδίδεται μετά από αίτησή του. Και κατά το άρθρο 93 Ν4072/2012, αν υπάρχει σπουδαίος λόγος, το δικαστήριο, μετά από αίτηση κάθε διαχειριστή ή εταίρου, μπορεί να αποκλείσει από την εταιρεία κάποιον εταίρο. Και στις δύο περιπτώσεις θα λάβει σε χρήματα την αξία της εταιρικής συμμετοχής που δεν έχει πλέον.
Στην ΕΠΕ επίσης υπάρχουν παραπλήσιες ρυθμίσεις. Κατά το άρθρο 33 Ν 3190/1955 κάθε εταίρος μπορεί να εξέλθει από την εταιρεία με δήλωσή του προς το διαχειριστή, εκτός αν προβλέπεται διαφορετικά στο καταστατικό. Κατά το ίδιο άρθρο, αν υπάρχει σπουδαίος λόγος μπορεί το δικαστήριο να διατάξει τον αποκλεισμό κάποιου εταίρου, αν έχει ληφθεί απόφαση σχετική από τους άλλους εταίρους. Και σε αυτήν την περίπτωση θα λάβει σε χρήματα την αξία των μεριδίων του ο εταίρος.
Στις ΑΕ είναι διαφορετική η νομική αντιμετώπιση. Ο μέτοχος αποχωρεί μόνο με μεταβίβαση των μεριδίων του. Εξαιρετικώς επιτρέπεται η υποχρεωτική εξαγορά των μετοχών του από την ΑΕ ή από τον πλειοψηφούντα μέτοχο, αλλά υπό τις αυστηρές προϋποθέσεις που τάσσει ο νόμος και διαφοροποιούνται σημαντικώς από τα παραπάνω.
Οι παραπάνω διαδικασίες είναι πολύ συγκεκριμένες και οδηγούν σε επιτυχές αποτέλεσμα, όταν ακολουθείται η διαδικασία που επιβάλλει ο νόμος αλλά και όταν πληρούνται οι προϋποθέσεις του νόμου. Η παρούσα ανάλυση δεν μπορεί να αναλύσει περισσότερο τις προϋποθέσεις, υπάρχει όμως πλούσια νομολογία που προσδιορίζει την ορθή εφαρμογή του νόμου. Σε κάθε περίπτωση χρειάζεται η νομική συνδρομή από νομικό, ενώ οι δικηγόροι του δικογορικού μας γραφείου έχουν αναλάβει αρκετές παρόμοιες υποθέσεις.
